در گذشته قراردادهایی میان کشاورز و مالک زمین به نام سند نسق عقد میشد. کشاورزان به واسطه این قرارداد متعهد می‌شدند که در ازای زراعت بر زمین‌های کشاروزی مالکان بخشی از محصول برداشتی یا درآمد به دست آمده از آن را به ایشان تحویل دهند.
در این مقاله با توجه به رسمیت سند نسق در زمان حال به بررسی موضوعات موجود حول این محور و تفاوت آن با سند رسمی پرداخته شده است. همچنین برای خرید زمین یا ملک دارای سند نسق رعایت نکاتی برای اطمینان از اعتبار سند نسق لازم است که در ادامه بیان شده است.
به دلیل برخی کاربردها و برتری‌های سند رسمی نسبت به سند نسق، بسیاری از افراد خواهان تبدیل سند نسق به رسمی هستند. این امر با طی فرآیند خاصی قابل انجام است که تمامی این موارد در ادامه به طور کامل شرح داده شده است.
سند نسق چیست؟
در گذشته مالکیت زمین‌ها به صورت ارباب رعیتی بوده است. به طور معمول عده کمی از افراد مالکیت زمین‌های کشاورزی را در اختیار داشتند و جمعیت کثیری از مردم روی زمین‌های این افراد زراعت می‌کردند.
کشاورزان در ازای پرداخت بخشی از درآمد یا محصول برداشتی مشغول کار بر روی زمین‌های مالکان می‌شدند. اغلب میان 2 طرف (کشاورز و مالک) سندی تحت عنوان نسق تنظیم میشد که از اعتبار بالایی برخوردار بود.
در واقع نسق سندی است که به استناد آنُ کشاورز می‌توانست در مساحت معینی از زمین به کشت و کار بپردازد. در مقابل بایستی به صورت ماهانه یا سالانه قسمتی از محصول یا مبلغی را به مالک پرداخت می‌کرد که اصطلاحا به آن سرنسقی نیز گفته میشد.
با اجرای قانون اصلاحات ارضی که از سال 1338 تا سال 1349 طول کشید، زمین‌های کشاورزی از مالکان گرفته و به کشاورزانی که نسق زراعتی داشتند اعطا شد. همچنین افرادی که دارای سند نسق بودند امکان انتقال به غیر و یا به ارث رسیدن به فرزندان را نیز داشتند.
فرق سند رسمی با سند نسق چیست؟
با وجود اینکه نسق هنوز هم دارای اعتبار است و با سند رسمی برابری می‌کند و فردی که دارای نسق است به عنوان مالک زمین شناخته می‌شود، تفاوت‌هایی با سند رسمی دارد. در این بخش به بیان تفاوت‌های این 2 نوع سند با یکدیگر می‌پردازیم:
- از تفاوت‌های نسق و سند رسمی این است که نسق تنها در مورد زمین‌های زراعتی است در حالی که سند رسمی شامل اموال منقول و غیرمنقول با هر نوع کاربرد از جمله: تجاری، مسکونی، زراعتی و… می‌شود. از سند رسمی می‌توان به عنوان وثیقه در بانک، دادگاه یا سایر مراجع بهره برد اما نسق چنین قابلیتی را ندارد.
- از لحاظ ظاهری نیز سند رسمی و نسق تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. سند مالکیت رسمی به صورت تک برگ و روی برگه ضخیمی چاپ می‌شود. درحالی که نسق اغلب به شکل دست نویس روی برگه‌های کاغذی یا برگه‌هایی از جنس پوست تحریر می‌شدند.
- در نهایت تفاوت اصلی و اساسی این دو با یکدیگر از بابت تفاوت در صادر کننده آن است. نسق توسط مالک و کشاورز نوشته میشد و این درحالی است که سند رسمی توسط سردفتر اسناد رسمی تحریر شده و افراد دیگری در آن دخالت ندارند.
در حال حاضر با طی کردن فرآیند مشخصی می‌توان با در دست داشتن مدارک لازم سند نسق را به راحتی به سند رسمی تبدیل کرد. در ادامه مقاله به تشریح این فرآیند نیز می‌پردازیم.
مهم‌ترین نکات برای اطمنیان از اعتبار سند نسق
در صورتی که قصد خرید ملک دارای نسق را دارید بایستی از اعتبار نسق آن اطمینان حاصل کنید. به این منظور لازم است به نکاتی توجه داشته و مراحلی را طی کرد. موارد زیر مهم‌ترین نکاتی هستند که جهت اطمینان از اعتبار سند نسق بهتر بهتر است به آنها توجه کرد:
- استعلام از اداره ثبت، شهرداری و تحقیقات محلی از همسایه‌ها (برای املاک ملکی)
- استعلام از اداره ثبت، اداره اوقاف، شهرداری و تحقیقات محلی (برای املاک وقفی)
- چک کردن مدارک مالکیتی، تحقیقات محلی و در نهایت مشورت با مشاوران املاک منطقه (برای املاک قولنامه‌ای)
- چک کردن مدارک و مشخصات ثبتی ملک، تحقیقات محلی علی‌الخصوص از شورا روستا و دهیار و در آخر ضرب مهر شورای روستا در متن قولنامه (برای املاک بافت روستایی)
پس از طی این فرآیند و اطمینان از اعتبار نسق، لازم است در هنگام خرید برای جلوگیری از ایجاد ضرر مواردی را رعایت کرد. از جمله این نکات می‌توان موارد زیر را نام برد:
- لازم است عقد قرارداد با کد رهگیری تنظیم شود.
- حضور یک شاهد در هنگام عقد قرارداد از ضروریات است.
- بایستی وجه معامله تنها به صاحب ملک پرداخت و در مقابل رسید دریافت، ثبت و بایگانی شود.
- قرارداد حتما در حضور خریدار نوشته شده و مشخصات و مهر و امضای بنگاه در آن درج شود.
در نهایت برای داشتن خریدی مطمئن با افراد آگاه و متخصص مشورت کنید. بهترین این افراد در حوزه املاک دارای نسق شامل وکلا و کارشناسان ملک که به صورت مستقیم با مسائل و مشکلات حقوقی در ارتباط هستند، مشاورین املاک با سابقه و بازرسان بخش تخلفات صنفی می‌شوند.
شرایط و مراحل تبدیل سند نسق به سند رسمی
با توجه به اینکه نسق در حال حاضر نیز از اعتبار لازم برخوردار است، امکان تبدیل آن به سند رسمی نیز وجود دارد. برای تبدیل سند نسق به سند رسمی، قبل از هر اقدامی باید تحقیقات و استعلامات لازم در رابطه با سنجش اعتبار ملک و مالک انجام شود. بعد از بررسی اعتبار، باید پروسه رسمی کار را در دفتر اسناد رسمی ادامه داد.
در صورتی که ملک یا زمین مشمول بدهکاری باشد، باید متقاضی تنظیم سند، بدهکاری‌های ملک را بپردازد. پس از انجام این روند، سند نسقی متقاضی باطل می‌گردد.
پس از ابطال نسق، سند مالکیت تک برگ به نام مالک صادر می‌شود. در ازای صدور این سند، دفاتر اسناد رسمی مبلغی را تحت عنوان حق ثبت از مالک دریافت می‌کنند.
جمع بندی فرتاک در مورد سند نسق
در این مقاله به بررسی سند نسق و نکات مربوط به آن پرداخته شد. نسق قرارداد بین مالک و کشاورز است که در اصلاحات ارضی موجب انتقال زمین به زارع می‌شود. کشاورزان با ارائه نسق، برحسب میزان شایستگی و کارکردی که داشتند، مالک زمین‌های کشاورزی با درجه مرغوبیت مختلف می‌شدند.
با توجه به اینکه نسق با سند رسمی متفاوت است، بهتر است در هنگام خرید ملک یا زمین نسق‌دار به نکاتی توجه کرد که در مقاله به طور تخصصی به آنها اشاره شد.
باید توجه داشت که امکان تبدیل نسق به سند رسمی وجود دارد. برای تبدیل نسق به سند رسمی لازم است مراحلی را به صورت کامل طی کرد که مقاله به صورت جامع آنها را مورد بررسی قرار داد. در نهایت با توجه به نکات گفته شده در مقاله می‌توانید با آسودگی خاطر نسبت به خرید زمین دارای سند نسق اقدام کنید.
